Kadry Hasa. Świat Polskiej Szkoły Filmowej w technikach szlachetnych
Rok 2025 to wyjątkowy moment dla miłośników polskiego kina – mija sto lat od narodzin Wojciecha Jerzego Hasa, jednego z najoryginalniejszych i najbardziej niepokornych twórców polskiej kinematografii. Fundacja Szlachetne Światło pragnie uczcić to jubileuszowe wydarzenie projektem łączącym edukację, sztukę i eksperyment. „Kadry Hasa – Świat Polskiej Szkoły Filmowej w technikach szlachetnych” to interdyscyplinarne przedsięwzięcie, w którym fotografia analogowa spotyka się z językiem filmowym mistrza. Efektem są unikalne prace artystyczne, powstałe w dawnych technikach fotograficznych, prezentowane na wystawie w Łodzi – mieście nierozerwalnie związanym z dziedzictwem Hasa.
W świecie Wojciecha Jerzego Hasa
Has był reżyserem osobnym, twórcą na przekór wszelkim klasyfikacjom. Choć przez część krytyków zaliczany do Polskiej Szkoły Filmowej, jego filmy szybko wybiły się na tle tego nurtu unikalną wizją świata. Has nie szukał realizmu, nie interesowała go społeczna analiza, nie budował bohaterów w zderzeniu z losem zbiorowości. Jego kino to kino jednostki, wewnętrzne, psychologiczne, często oniryczne i filozoficzne. Postacie w jego filmach dryfują przez przestrzenie przypominające labirynty snu i pamięci, a ich podróż jest zarazem podróżą przez czas, przeszłość, podświadomość i kulturę.
Do najbardziej znanych dzieł Hasa należą Pożegnania, Rękopis znaleziony w Saragossie, Sanatorium pod Klepsydrą czy Lalka. Wszystkie one zachwycają nie tylko narracyjną oryginalnością, ale przede wszystkim formą wizualną – misterną, pełną detalu, głęboko symboliczną. Obrazy Hasa są często gęsto zbudowane, wieloplanowe, operujące światłem i cieniem w sposób niemal malarski. Reżyser miał rzadką zdolność tworzenia przestrzeni, które stają się metaforami ludzkiego stanu ducha. Jego kino porównywano do malarstwa Vermeera i Boscha, do literackiej wyobraźni Borgesa i Schulza.
Język wizualny Polskiej Szkoły Filmowej
Polska Szkoła Filmowa, której szczyt przypada na drugą połowę lat 50. i początek lat 60., była odpowiedzią młodego pokolenia twórców na doświadczenia wojenne, traumę okupacji i rozliczenia z historią. Wśród jej przedstawicieli – obok Hasa – znaleźli się tacy twórcy jak Andrzej Wajda, Andrzej Munk czy Kazimierz Kutz. Ich filmy cechowały się surowością formy, moralnym niepokojem i chęcią redefinicji narodowych mitów.
Jednak Has, choć formalnie współczesny tym reżyserom, zawsze szedł swoją drogą. Jego wizualność była bardziej malarska, symboliczna, nasycona metaforami. W przeciwieństwie do reporterskiego stylu Wajdy, Has komponował kadry z precyzją scenografa – jego filmy często wyglądały jak żywe obrazy. Nie bez powodu był tak ceniony za umiejętność budowania atmosfery i operowania światłem. Wielu operatorów, z którymi pracował, wspominało o jego intuicji wizualnej i zamiłowaniu do tworzenia filmowych mikrokosmosów, w których każdy rekwizyt miał znaczenie.
Fotografia jako interpretacja filmowego świata
Projekt Fundacji Szlachetne Światło czerpie z tej niezwykłej wizualności. Uczestnicy – zarówno amatorzy, jak i doświadczeni fotograficy – podczas cyklu wykładów i warsztatów będą mieli okazję nie tylko poznać twórczość Hasa, ale także odtworzyć i reinterpretować jego estetykę za pomocą technik szlachetnych. Te historyczne metody, wymagające skupienia, rzemieślniczej precyzji i zrozumienia światła, są idealnym medium do oddania ducha hasowskich kadrów. Uczestnicy zostali zaproszeni do twórczej interpretacji, a nie kopiowania – do odnalezienia własnego języka w dialogu z mistrzem.
Od edukacji do ekspozycji
Projekt ma charakter edukacyjno-artystyczny. Cykl rozpoczną wykład wprowadzający w historię Polskiej Szkoły Filmowej oraz język wizualny Hasa. Następnie uczestnicy wzięli udział w intensywnych warsztatach z technik szlachetnych, zakończonych stworzeniem własnych prac. Kulminacją jest wystawa zbiorowa – „Kadry Hasa” – prezentowana w galerii sztuki w Łodzi, połączona z spotkaniem z twórcami.
Celem projektu jest nie tylko popularyzacja dorobku jednego z największych reżyserów polskiego kina, ale także rozwój kompetencji fotograficznych uczestników, integracja środowisk artystycznych oraz promocja analogowych metod twórczości w dobie cyfrowej dominacji.
Dziedzictwo, które inspiruje
Wojciech Jerzy Has pozostawił po sobie dziedzictwo trudne do zaszufladkowania – ale właśnie przez to wiecznie inspirujące. Jego filmy zachęcają do zadawania pytań, do uważności wobec detalu, do przekraczania granic wyobraźni. Projekt „Kadry Hasa” pokazuje, że kino może żyć dalej – nie tylko na ekranie, ale również w światłoczułych emulsjach, w ciemni fotograficznej, w obrazach wyłaniających się z przeszłości. Bo – jak powiedział Has – „film to nie rzeczywistość, film to sen na jawie”.
Autorzy:
Rafał Błoch, Sławomir Grzanek, Tobiasz Kowalczyk, Marta Lityńska, Mariusz Nowicki, Agnieszka Stępka, Robert Tarczyński, Agnieszka Tobiasz
Wystawę można oglądać od 1 do 31 sierpnia w Visual Arts Gallery, ul. Przędzalniana 49/1u.
Galeria jest czynna czwartek – niedziela w godzinach 12-17
Spotkanie z autorami odbędzie się 10 sierpnia o godzinie 14 w Visual Arts Gallery, ul. Przędzalniana 49/1u.
Zadanie współfinansowane z budżetu Samorządu Województwa Łódzkiego.
